Afyon Arabacı Hukuk
Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen değildir. Ahbaplık, maşer içinde insanların bayağı elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Adalet değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene eklemek, sosyal hayatın gerçekleşmesini kurmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin önsına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyen esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer içinde insanların çizi ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her hin mümkündür. “İşte haklar, beşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-huy ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birçok düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, maşer sözleşmesi, huy ve insanlar olarak tamlayan inançlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini kurmak maksadıyla konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın bütünüdür. Henüz münteşir bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş sosyal evetşama düzenidir. Ahbaplık Lügat Mazmunı Ahbaplık kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “pay” kelimesinin çoğşanlı “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na gereğince haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk fehvaında da kullanılır. Uygulayım Mazmunı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği dâhilin hala doyurucu bir tanım konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Belli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi içinde üs olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri konu meydan kısmına Özel Ahbaplık, eşhas ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun başlangıçlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih aracılığıyla güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Ahbaplık kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kıymetiharbiye yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde dublör nitelikteki tüm durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık meydanında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları mâni olmak dâhilin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve mangiz cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kazanç yama; vergi hukukunda vergi ve gümrüksüzçılık cezaları üzere ayrımlı haklar dallarında ayrımlı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasi inançleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan haklar, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir evetşama düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, pratik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanların pasış ve asayiş içinde bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Sosyal İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun pratik amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile maşer içinde canlı insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çtuzakışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni hayatın üs gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun saf konstrüksiyonsına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine orantılı sürdürmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de bağlıdır; hesaplı yoksulluklara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile belli başlı bir tertip şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak temel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanımıyla adalet, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere dü ayrımlı anlamda kullanılır. Adalet aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet fehvaında kişisel bir özelliği deyimler. Zat her hin haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tespit etmek uğrunda kesiksiz ve değmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet peritonı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar meydanında hukuki kıymetiharbiye olarak kelime konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete dâhilindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini dâhilaziz kurallar tümü olarak haklar, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve tutmak yerinde bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir maşer düzenini dâhilerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; gerek mevcut düzeni muhafaza etmek, gerekse onu değmeslektirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her hin adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta önmıza oturmuş haklar düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim haklar fehvaında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut haklar düzenlerinin kendisine orantılı olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve aksi önlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge içinde olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Olağan olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşama uyacak, hem de bu sosyal hayatın pasış içinde sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.
Bir cevap yazın